Abstract: Izraelska artystka Varda Getzow w swoich działaniach artystycznych często koncentruje się wokół pamięci. Jest przedstawicielką „drugiego pokolenia”, córką ocalałych z Holokaustu, co sprawia, że tematyka wojny, Zagłady, post-pamięci, jest stale obecna w jej twórczości, choć prawie nigdy nie bezpośrednio. Najczęściej wynika to z uwarunkowań związanych z miejscem prezentacji, czy instalacji dzieła. Tak jest również w wypadku jej indywidualnej wystawy „Przed obliczem gwiazd Twych białych”, pokazywanej w Krakowie. Zagłada jest kontekstem prezentowanych prac poprzez dwa historyczne miejsca: Fabrykę Emalia Oskara Schindlera oraz miejsce pamięci KL Plaszow. Jednak artystka podejmuje temat nieco inaczej, w perspektywie uniwersalniej, czyniąc motywem swych prac dzieci i ich cierpienie. Prezentowane dzieła odnoszą się do postpamięci Zagłady nie poprzez bezpośredni przekaz, ale wywoływanie u odbiorcy poczucia grozy, zakłócenia, wyobcowania i ambiwalencji. Podstawą kontaktu ze sztuką Vardy Getzow są emocje wzbudzone nie przez sam obraz, ale także przez wszystko, co celowo zostało pominięte. Rysunki Vardy Getzow przedstawiając dzieci, często samotne, kalekie, bezbronne, opuszczone. Ich nieco umowne wizerunki skontrastowane są z częścią wystawy prezentującą archiwalne fotografie dzieci żydowskich z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Wykonane na terenie Polski zdjęcia ukazują dzieci podczas zabawy, nauki, obchodów świąt i ważnych uroczystości rodzinnych, w dobrze im znanym otoczeniu. Dzieci, pomimo że wciąż anonimowe, mają twarze, a co za tym idzie - zyskują w oczach odbiorcy podmiotowość. Zarówno miejsce ekspozycji jak i przywołanie w tytule wystawy napisanego w getcie wileńskim wiersza Abrahama Suckewera nierozerwanie wiążą prace Vardy Getzow z losem najmłodszych zamordowanych w czasie Holokaustu. Jednak autorka zwraca uwagę na uniwersalność problemu – we współczesnych nam czasach dziecięce cierpienie w wyniku konfliktów zbrojnych jest wciąż sprawą aktualną i nierozwiązaną. Wystawie towarzyszy dwujęzyczny katalog autorstwa kuratorki dr Dalii Manor. Publikacja zawiera esej kuratorki poświęcony twórczości Vardy Getzow, zarówno jej krakowskiej wystawie indywidualnej jak i wcześniejszym pracom. Książka jest wzbogacona o liczne reprodukcje dzieł Vardy Getzow oraz jej biografię artystyczną. O tytule wystawy: Tytuł wystawy Vardy Getzow „Przed obliczem gwiazd Twych białych” (jid. „Under dajne wajse sztern”) jest zarazem tytułem wiersza Abrahama Suckewera, jednego z najbardziej znanych twórców literatury jidysz. Autor urodził się w rodzinie rabinackiej w Smorgoniach na terenach dzisiejszej Białorusi 15 lipca 1913 roku. Dorastał i studiował w Wilnie, gdzie wkrótce związał się z grupą literacką Jung Wilne propagującą ideę jidyszyzmu. Swoje dzieła wydawał w najważniejszych periodykach żydowskich, takich jak „Der Moment” czy „In Zicht”. Jego pierwszy tom wierszy pt. „Lider” został entuzjastycznie przyjęty przez społeczność literacką, zwłaszcza towarzystwo Żydowskiego Instytutu Naukowego. W czasie wojny przebywał w getcie wileńskim, wciąż aktywnie tworząc – wówczas powstał jego najgłośniejszy poemat „Kol Nidrej”, którego tekst z pomocą partyzantów przewieziony został do Moskwy i tam po raz pierwszy opublikowany. Suckewer aktywnie działał w Zjednoczonej Organizacji Partyzanckiej Icchaka Wittenberga oraz w nieformalnej grupie starającej się ratować spuściznę naukową i kulturalną Żydów wileńskich. W getcie zamordowani zostali jego żona i nowo narodzone dziecko. Po likwidacji getta ukrywał się u znajomej Polki, zaś w 1944 roku, dzięki wstawiennictwu rosyjskich artystów, został wywieziony do Moskwy, gdzie na nowo podjął działalność literacką. Po wojnie podczas procesu norymberskiego występował z ramienia ZSRR jako jedyny oskarżyciel żydowski. W 1947 roku wyemigrował do Izraela,. Do swojej śmierci w 2010 roku aktywnie działał w wielu izraelskich organizacjach skupionych wokół zachowania kultury jidysz. W 1966 roku był kandydatem do Literackiej Nagrody Nobla Zastosowanie w tytule wystawy cytatu z wiersza napisanego w jednym z europejskich gett przez poetę nierozerwalnie związanego z kulturą żydowską jednoznacznie osadza podjęty przez artystkę temat w kontekście Holokaustu. Wybrany wiersz nie jest przypadkowy, celowo odwołuje się do zestawienia ludzkiej udręki z niezmiennym rytmem przyrody. Śmierć następuje w czasie gwieździstej nocy, co podkreśla obojętność natury na los człowieka i świata. Piękno uosabiane w krajobrazie istnieje zespolone, a jednocześnie zupełnie oderwane od okrucieństw reprezentowanych przez działania gatunku ludzkiego. Wers z poematu Suckewera stanowi zaproszenie do szerszego spojrzenia na proponowaną narrację i zarysowanie problematyki nierozerwalności współistnienia ze sobą różnych form sztuki i wyobraźni plastycznej.