Abstract: Książka pod redakcją Anny Duńczyk-Szulc jest efektem wystawy „Światło negatywu / Obrazy z Archiwum Ringelbluma i archiwum Jerzego Lewczyńskiego / na nowo odczytane” prezentowanej w ŻIH w dniach 26 kwietnia — 25 sierpnia 2019 r. Publikacja po raz pierwszy udostępnia w całości, a także w nowym opracowaniu i w nowym ujęciu, zbiór fotografii odnaleziony w 1946 roku w ósmej skrzynce Podziemnego Archiwum Getta Warszawy.

Abstract: Autorka opisuje historię polskich Żydów przebywających zaraz po wojnie w amerykańskiej i brytyjskiej strefie okupacyjnej Niemiec: osób wyzwolonych na terenie Niemiec (dipisów) i tych, którzy po wyjeździe z Polski oczekiwali w obozach dla przesiedleńców na dalszą emigrację. Ich historia jest w dużej mierze kontynuacją historii przedwojennej żydowskiej społeczności w Polsce, jej członkowie wciąż tkwili w przedwojennej i wojennej sieci powiązań. Jednocześnie dipisi byli grupą odrzucającą stary kraj i budującą nową tożsamość, tożsamość Szeerit hapleta – ocalałych z Zagłady. W czasie kilkuletniego pobytu w Niemczech polscy Żydzi stali się Żydami z Polski i wreszcie po prostu Żydami, budującymi życie poza krajem urodzenia. Spoiwem tej społeczności było doświadczenie Zagłady i wiara w przyszłość narodu w Palestynie; Szeerit hapleta postrzegali się jako spadkobiercy sześciu milionów zamordowanych Żydów i jednocześnie jako ci, za których sprawą dokona się odrodzenie narodu, wolnego od ciężaru życia w diasporze.

Abstract: „Dziennik 1939. Megila życia” to wydany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma pierwszy tom „Dziennika” spisanego przez Chaima Arona Kapłana w latach 1933–1942. Przetłumaczony i opracowany przez Blankę Górecką-Nissan tekst inicjuje pierwsze pełne wydanie wspomnień Kapłana w języku polskim. Początkowo Dziennik Chaima Kapłana miał charakter szczegółowego zapisu życia codziennego. Barwne notatki, pełne osobistych refleksji i szczegółów z życia prywatnego, są rejestrowane przy pomocy żywego, pełnego indywidualnych cech języka. Stają się dzięki temu niezwykle cennym świadectwem funkcjonowania jednostki w przedwojennej metropolii, a następnie jej zderzenia z realiami wojny i okupacji. Z czasem autor przesuwa własne doświadczenia na dalszy plan na rzecz misji kronikarskiej. (...) Po jakimś czasie Dziennik staje się świadectwem Zagłady Żydów, a jego pisanie postrzega autor jako historyczny i narodowy obowiązek. Kapłan nie tylko sam notuje, lecz także stara się sprawozdawać i gro­madzić relacje innych, postrzegając to jako swoją powinność i weryfikację szerzących się plotek. Jednocześnie do ostatnich wpisów utrzymuje się w Dzienniku ambiwalencja między podejściem indywidualistycznym a kolektywnym, między zamierzeniem kronikarskim dla uwiecznienia cierpień zbiorowości i Zagłady Żydów w Polsce a dzien­nikiem intymnym jako powiernikiem i wyrazem indywidualizmu autora.

Abstract: Zagłada Żydów żółkiewskich Gerszona Taffeta została pomyślana jako swojego rodzaju pomnik gminy żydowskiej w Żółkwi pod Lwowem. Książka do dziś stanowi „cenny przyczynek do dziejów martyrologii żydowskiej”. Taffet skrupulatnie zbiera fakty, ewidencjonuje nazwiska osób zaangażowanych w przedstawiane przez siebie wypadki, zdaje relację z emocji towarzyszących różnym ich uczestnikom. Odwołując się do wiedzy nabytej już po wojnie, odszyfrowuje sensy wydarzeń niekiedy w pełni zrozumiałe dopiero z perspektywy czasu, wskazuje z jednej strony na to, co w przebiegu Zagłady w Żółkwi było unikatowe, a z drugiej na elementy wspólne, powtarzające się w innych miejscach. Zagłada Żydów żółkiewskich jest zarazem świadectwem zmagań i problemów, jakie napotykali wcześni historycy Zagłady, którzy jako ocalali podejmowali starania, by wykraczając poza swój jednostkowy los, spisać dzieje ludności żydowskiej w czasie wojny. Niniejsze wydanie książki zostało poszerzone o opracowanie krytyczne przygotowane przez Natalię Aleksiun. Odrębną, a przy tym szczególną jego część stanowią pieczołowicie zrekonstruowane przez nią i Shukiego Eckera biogramy Żydów żółkiewskich. Informacje w nich zebrane to często jedyny ślad po zamordowanych — w większości — podczas wojny żydowskich mieszkańcach Żółkwi. Wysiłek podjęty przez Aleksiun i Eckera należy uznać za kontynuację dzieła Taffeta, ma on także walor moralny. (Ewa Koźmińska-Frejlak) Książka zostanie wydana w serii Wydanie krytyczne prac Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej.

Abstract: We are taking you on a trip to the two seaside cities built from scratch at the beginning of the twentieth century. Gdynia and Tel Aviv, founded at more or less the same time, played similar roles in the history of their countries—they represented the dreams and aspirations of the newly independent Polish state and of the Jewish nation determined to establish a new national home in Palestine. Tel Aviv, founded in 1909, was to become the “first Hebrew city.” Gdynia, founded in 1919, was envisioned as the “Polish gate to the world.” Being a modern seaport, it was to serve as an exit gate for people and goods. Tel Aviv, on the other hand, was to serve as an entrance gate for the tens of thousands of immigrants flocking in with the aim of building the future Jewish state. These representative functions combined with the beginning of the new century provided an opportunity to realize ambitious urban design plans. Gdynia and Tel Aviv also share dominant colors: blue referring to the sea, and curcuma yellow—the color of the sun and the sand. These colors can be easily spotted at our exhibition, among others on the interwar propaganda and commercial posters, as well as in promotional leaflets. Gdynia and Tel Aviv quickly grew to be recognized as vital seaports and fashionable summer resorts. Everyday life in the two newly established cities is visible in the archival photographs, films, documentaries, drawings and paintings displayed in the exhibition, as well as in the elements of the Modernist tenement buildings’ interior design. You will see annual celebrations of urban holidays—the Sea Fest in Gdynia and Purim parades in Tel Aviv. You will also have a chance to admire architectural models of the two cities’ iconic buildings, produced specially for the exposition. The links between Gdynia and Tel Aviv were not only architectural and ideological - the two cities were connected by the Gdynia-America Shipping Lines. MS Piłsudski, its most famous ocean liner, also served the role of the Polish culture ambassador. Its interior design was supervised by an artistic commission who summoned the leading Polish artists to work on it. They designed not only the cabins and salons, but also details such as restaurant menus and tableware, examples of which we will be able to admire at the exhibition. New cities and their founding myths attracted and inspired many artists from both countries. The exposition includes original artworks - some from Polish collections, some shipped from Israel especially for the occasion, such as A Harbor in Jaffa by Reuven Rubin from 1923. Intriguing drawings by Nahum Gutman in which the artist presented his own autobiography inscribed in Tel Aviv’s founding myth also arrived from Israel. Years later the drawings were used as illustrations in his book Small Town and Few People In It. Stories from the First Years of Tel Aviv. The exhibition also boasts Gutman’s oil paintings with genre scenes presenting oriental charm of Jaffa, as well as Tel Aviv’s coat of arms which the artist designed. Paintings by Ludwig Blum present the panorama of “white Tel Aviv.” The Baltic coastline and Gdynia are looming in the “seascapes” by Władysław Strzemiński, drawings by Janusz M. Brzeski or in artistic compositions by Michalina Krzyżanowska or Kazimiera Pajzderska. Works by contemporary Polish artists such as Maria Kiesner and Maurycy Gomulicki serve as a bridge between the past and the present. Photographer Wojciech Wilczyk has produced a pictorial essay on the modernist architecture of Gdynia and Tel Aviv, presenting today’s appearance and context of the selected iconic buildings. Modernist architecture is also a leading theme of ascetic paintings by Maria Kiesner, artist passionate about cityscapes. The Gdynia - Tel Aviv exhibition coincides with the celebrations of the 110th anniversary of founding Tel Aviv, as well as a centenary of founding Gdynia and of opening the Bauhaus School of Design - a German academic institution whose program shaped modern urban landscape of many cities in Europe and in Israel. The exhibition has been produced in cooperation with the Gdynia City Museum, under honorary auspices of Wojciech Szczurek, the Mayor of Gdynia, and Ron Huldai, the Mayor of Tel Aviv, as well as the Israeli Embassy in Warsaw. Art projects: Maurycy Gomulicki, Maria Kiesner, Wojciech Wilczyk