Abstract: We are taking you on a trip to the two seaside cities built from scratch at the beginning of the twentieth century. Gdynia and Tel Aviv, founded at more or less the same time, played similar roles in the history of their countries—they represented the dreams and aspirations of the newly independent Polish state and of the Jewish nation determined to establish a new national home in Palestine. Tel Aviv, founded in 1909, was to become the “first Hebrew city.” Gdynia, founded in 1919, was envisioned as the “Polish gate to the world.” Being a modern seaport, it was to serve as an exit gate for people and goods. Tel Aviv, on the other hand, was to serve as an entrance gate for the tens of thousands of immigrants flocking in with the aim of building the future Jewish state. These representative functions combined with the beginning of the new century provided an opportunity to realize ambitious urban design plans. Gdynia and Tel Aviv also share dominant colors: blue referring to the sea, and curcuma yellow—the color of the sun and the sand. These colors can be easily spotted at our exhibition, among others on the interwar propaganda and commercial posters, as well as in promotional leaflets. Gdynia and Tel Aviv quickly grew to be recognized as vital seaports and fashionable summer resorts. Everyday life in the two newly established cities is visible in the archival photographs, films, documentaries, drawings and paintings displayed in the exhibition, as well as in the elements of the Modernist tenement buildings’ interior design. You will see annual celebrations of urban holidays—the Sea Fest in Gdynia and Purim parades in Tel Aviv. You will also have a chance to admire architectural models of the two cities’ iconic buildings, produced specially for the exposition. The links between Gdynia and Tel Aviv were not only architectural and ideological - the two cities were connected by the Gdynia-America Shipping Lines. MS Piłsudski, its most famous ocean liner, also served the role of the Polish culture ambassador. Its interior design was supervised by an artistic commission who summoned the leading Polish artists to work on it. They designed not only the cabins and salons, but also details such as restaurant menus and tableware, examples of which we will be able to admire at the exhibition. New cities and their founding myths attracted and inspired many artists from both countries. The exposition includes original artworks - some from Polish collections, some shipped from Israel especially for the occasion, such as A Harbor in Jaffa by Reuven Rubin from 1923. Intriguing drawings by Nahum Gutman in which the artist presented his own autobiography inscribed in Tel Aviv’s founding myth also arrived from Israel. Years later the drawings were used as illustrations in his book Small Town and Few People In It. Stories from the First Years of Tel Aviv. The exhibition also boasts Gutman’s oil paintings with genre scenes presenting oriental charm of Jaffa, as well as Tel Aviv’s coat of arms which the artist designed. Paintings by Ludwig Blum present the panorama of “white Tel Aviv.” The Baltic coastline and Gdynia are looming in the “seascapes” by Władysław Strzemiński, drawings by Janusz M. Brzeski or in artistic compositions by Michalina Krzyżanowska or Kazimiera Pajzderska. Works by contemporary Polish artists such as Maria Kiesner and Maurycy Gomulicki serve as a bridge between the past and the present. Photographer Wojciech Wilczyk has produced a pictorial essay on the modernist architecture of Gdynia and Tel Aviv, presenting today’s appearance and context of the selected iconic buildings. Modernist architecture is also a leading theme of ascetic paintings by Maria Kiesner, artist passionate about cityscapes. The Gdynia - Tel Aviv exhibition coincides with the celebrations of the 110th anniversary of founding Tel Aviv, as well as a centenary of founding Gdynia and of opening the Bauhaus School of Design - a German academic institution whose program shaped modern urban landscape of many cities in Europe and in Israel. The exhibition has been produced in cooperation with the Gdynia City Museum, under honorary auspices of Wojciech Szczurek, the Mayor of Gdynia, and Ron Huldai, the Mayor of Tel Aviv, as well as the Israeli Embassy in Warsaw. Art projects: Maurycy Gomulicki, Maria Kiesner, Wojciech Wilczyk

Abstract: Pięknie zaprojektowana i wydana książka, przedstawia poruszający zapis dwuletniej wojennej rozłąki wybitnych artystów — Franciszki i Stefana Themersonów. Na publikację składa się 150 listów, 150 telegramów, pamiętniki Stefana, oficjalne dokumenty i rysunki Franciszki. Franciszka i Stefan biorą ślub w roku 1931. Razem tworzą pięć filmów, w których wykorzystują eksperymentalne techniki fotograficzne, rozwijane przez Stefana od roku 1928. Jednym z wynalazków Stefana jest „stół trikowy” – statyw do aparatu, który pozwala Themersonom tworzyć ruchome fotogramy. Themersonowie uznawani są za czołowe postacie awangardowego kina w Polsce lat trzydziestych – nie tylko tworzą filmy, lecz także wydają dwa numery czasopisma „f.a.” [film artystyczny]. Tematem pierwszego numeru jest nowe kino angielskie, a drugiego – francuskie. Stefan i Franciszka odwiedzają filmowców w Londynie i w Paryżu, a wybrane prace przywożą do Warszawy. Zarabiają na życie, tworząc książki dla dzieci – Stefan je pisze, a Franciszka ilustruje. Ich prace nie przypominają książek dla dzieci, które znamy. Nie ma w nich czarodziejów ani wróżek. Magiczne jest w nich to, co możemy znaleźć w codzienności: cegły, elektryczność, alfabet czy poczta. W 1938 roku Themersonowie wyjeżdżają z Warszawy, by kontynuować pracę w Paryżu. Współwydawcą książki jest Żydowski Instytut Historyczny

Abstract: In this provocative and insightful book, Joanna Beata Michlic interrogates the myth of the Jew as Poland's foremost internal “threatening other,” harmful to Poland, its people, and to all aspects of its national life. This is the first attempt to chart new theoretical directions in the study of Polish-Jewish relations in the wake of the controversy over Jan Gross’s book Neighbors. Michlic analyzes the nature and impact of anti-Jewish prejudices on modern Polish society and culture, tracing the history of the concept of the Jew as the threatening other and its role in the formation and development of modern Polish national identity based on the matrix of exclusivist ethnic nationalism. In the late nineteenth century and throughout the greater part of the twentieth, exclusivist ethnic nationalism predominated over inclusive civic nationalism in Polish political culture and society. Only in the aftermath of the political transformation of 1989 has Polish civic nationalism gradually gained predominance. As civic nationalism has become more assertive, Polish scholars have begun to unearth and critically examine the legacies of Polish anti-Semitism and other anti-minority prejudices. Michlic conducted extensive research in Polish, British, and Israeli archives for this book. Poland’s Threatening Other contributes to modern Jewish and Polish history, the study of nationalism, and to a new school of critical inquiry into the nature of anti-Jewish prejudices.

Abstract: Nie pierwszy raz z analizą naszych domowych problemów lepiej sobie radzi ktoś z innego kraju. Przestrzeń w środku Warszawy, którą zajęła się Jana Fuchs, nigdy nie była przedmiotem tak szczegółowego studium sięgającego w czasie właściwie aż do dzisiaj. Dokumentacja zgromadzona przez Autorkę jest imponująca, a przypomnienie pokrętnych losów Błękitnego Wieżowca – niezwykle pożyteczne jako powtórka z historii planowania urbanistycznego, a także wprowadzania nowych technologii w różnych systemach politycznych. Odbieram tę książkę nie tylko jako świadectwo przeszłości, ale też inspirację do zastanowienia się: czy z miejscem po Synagodze można jeszcze coś zrobić, aby przynajmniej upowszechnić wiedzę o treściach symbolicznych, które wiązały się z tą szczególną budowlą? Eleonora Bergman Publikacja została dofinansowana przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Abstract: Książka poświęcona jest działalności politycznej Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP). Niewielka społeczność żydowska mieszkająca w Polsce w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej była bardzo upolityczniona. W 1947 r. do jedenastu partii politycznych należało od 20 do 22 tys. osób; najwięcej do syjonistycznego „Ichudu” (8 tys.) i Frakcji PPR (7 tys.). Znaczyłoby to, że co piąty Żyd mieszkający w Polsce, wliczając kobiety i dzieci, należał do jakiejś partii. W latach 1945–1950 w Polsce działało aż 30 żydowskich organizacji społecznych, w tym cztery związki kombatanckie. W pierwszych latach po wojnie środowiska żydowskie i nowe władze zawarły nieformalną umowę: w zamian za policyjną i wojskową opiekę te pierwsze udzielą władzom politycznego wsparcia. Nie wiadomo jednak do końca, w jakim stopniu to stanowisko władz CKŻP wynikało z krytycznej oceny okresu międzywojennego, w jakim zaś było pokłosiem doświadczeń wojennych. Możliwe, iż obawa o życie przegrywała z doktrynerstwem żydowskich komunistów oraz z determinacją syjonistów, którzy uciekali się nawet do manipulowania nastrojami, by jak najwięcej wojennych ocaleńców wysłać do Palestyny. Prof. dr hab. Andrzej Żbikowski